Is leeftijd wel relevant?

22-11-20

De discussie rondom leeftijd bij de uitoefening van bepaalde posities blijft actueel. Uit onderzoek uit 2015 bleek dat in 21% van de gevallen leeftijd een belangrijke discriminatiegrond was bij bijvoorbeeld sollicitaties. Ook wordt er onder andere in diverse media regelmatig gesuggereerd dat een bedrijf, een instantie of politieke partij wordt bestuurd door "oude mannen". Die suggestie is er een alsof dit eigenlijk een slechte zaak is. Maar is leeftijd nu werkelijk een factor bij het besturen van een organisatie of een politieke partij en bij het uitoefenen van een functie?

Nu ben ik zelf natuurlijk geen 25 meer. Je zou kunnen aandragen dat ik niet objectief kijk naar dit thema. Maar ik ga toch een poging doen.

De belangrijkste vraag is of, met het oplopen van de leeftijd, bijvoorbeeld mensen minder goed worden in de dingen die ze doen, eerder ziek worden, minder snel van begrip van de wereld om ze heen en/of minder leervermogen hebben.

Om met het eerste te beginnen "worden mensen minder goed in de dingen die ze doen als de leeftijd stijgt"? Je kan aanvoeren dat met het oplopen van de jaren iemand fysiek wat ongemakken begint te krijgen. Maar in de werkzame leeftijd tot 67 jaar, met uitzondering van fysiek zware beroepen, is dat nauwelijks het geval. Worden competenties dan minder? Om die vraag te beantwoorden is het belangrijk om te weten of er door de loop der jaren dingen veranderen in de drijfveren (bijvoorbeeld Extraversie, Besluiten nemen, Doelgerichtheid) van mensen. Deze beïnvloeden namelijk in hoge mate de persoonlijke competenties van mensen. Deze correlatie is niet aangetoond. Drijfveren kunnen in de loop der jaren in geringe mate wijzigen maar niet dusdanig significant dat deze de competenties in sterke mate zullen beïnvloeden. Het antwoord op de vraag is dus NEE. Met het oplopen van de leeftijd worden mensen niet minder goed in de dingen die ze doen.

De volgende vraag is of mensen die ouder zijn "eerder ziek worden" en dus meer zullen verzuimen? Het antwoord op die vraag kan worden gegeven door de cijfers van het Ministerie van Volksgezondheid en Zorg te raadplegen. Uit hun onderzoek uit 2017 blijkt dat mannen en vrouwen tussen de 45 en 64 zelf iets minder verzuimen dan mannen en vrouwen tussen de 25 en 44. Het antwoord op de vraag of mensen die ouder zijn eerder ziek worden en daardoor meer verzuimen is ook hier dus NEE. Integendeel zelfs, zij verzuimen over het algemeen minder dan mensen die iets jonger zijn.

Worden mensen "minder snel van begrip" naarmate ze ouder worden? Hiervoor is geen bewijs te leveren. Tenminste niet voor mensen tot hun 67e. Wel durf ik de hypothese aan dat door de jaren heen mensen wat genuanceerder worden. Dit heeft vaak met ervaring te maken. Met vallen en opstaan hebben ze dingen meegemaakt waardoor ze met een andere bril naar de wereld om ze heen kijken. Het antwoord is dan ook NEE met dien verstande dat ze wat genuanceerder in het leven zullen kunnen staan.

Mijn laatste vraag was of er sprake is van "minder leervermogen". Uit onderzoek van Marthe Louise Oomens aan de Universiteit Utrecht in 2014 blijkt dat er een geringe correlatie is tussen leeftijd en leervermogen. Zij omschrijft dit als volgt:

"Er bleek sprake te zijn van een negatieve samenhang tussen verbeterde competenties en leeftijd. Dit betekent de competenties van ouderen minder verbeterden dan die van jongeren, ofwel het volgen van een ontwikkeltraject zal waarschijnlijk meer effect hebben bij jongere dan bij oudere werknemers. Dit betekent overigens niet dat oudere werknemers niet meer te ontwikkelen zijn. Ook de competenties van oudere werknemers verbeterden, ze gaan alleen minder vooruit dan jongere werknemers in dezelfde tijdsspanne. Voor het vinden van dit effect zijn mogelijke verklaringen. Zo kan het zijn dat ouderen minder behoefte hebben aan ontwikkeling en daardoor de motivatie missen om te leren (Hedge, Borman & Lammlein, 2006). Mogelijk is ook dat ouderen moeizamer competenties verbeteren door de afname van vloeiende intelligentie en dus hun leersnelheid, of doordat zij meer angst ervaren tijdens leersituaties (Rebok & Offerman, 1983) en sneller afgeleid zijn (Sonnenfeld, 1988)."

De vraag of leeftijd van invloed is op het leervermogen van ouderen kan dus, met enig voorbehoud, met JA worden beantwoord. Maar dit is slechts in zeer beperkte mate en van weinig invloed op het (toekomstig) functioneren van mensen.

Mijn conclusie is dat leeftijd vrijwel geen rol speelt in het succesvol functioneren van mensen in een organisatie en er dus vrijwel geen belemmeringen zijn om een oudere werknemer in dienst te nemen of minder in ze te investeren. Er is ook weinig reden om oudere mensen te "framen" als te inflexibel of als te weinig energiek. Integendeel zelfs ze zijn minder ziek en kunnen putten uit een bron van ervaring en kennis die organisaties en haar mensen weer verder helpt.

Natuurlijk zullen er best situaties zijn waar een jongere persoon beter past maar dat zijn er maar weinig. Ik zou me kunnen voorstellen dat bijvoorbeeld bij bedrijfs- of directieopvolging het argument van "we zoeken een wat jongere kandidaat" hout snijdt. Echter over het algemeen speelt leeftijd geen enkele rol in het succesvol functioneren van de medewerker en de organisatie waarin hij of zij werkzaam is. Dus gewoon doen zou ik zeggen!